Ostatnie szkody całkowite w Polsce, jak np. pożar w jednej z cynkowni ogniowej, pożar zakładu produkującego opakowania z tworzyw sztucznych czy zakładu produkcji mrożonej po raz kolejny przypomniały, że duże pożary były, są i będą.

W tym miejscu nasuwają się pytania odnośnie ich przyczyn i działań, jakie można było podjąć, aby im zapobiec. Czy ich powodem jest niestaranne zarządzanie majątkiem, wiek budynków i maszyn, a może niewystarczające zabezpieczenia przeciwpożarowe?

Przyczyn zapewne jest wiele i z pewnością każda ma swój udział w powstaniu zdarzenia. Wszystkie te pożary mają jednakże jeden, wspólny mianownik – spłonęły całe kompleksy, bez wyjątku. Warto w tym miejscu zastanowić się nad ważnym czynnikiem, a mianowicie przepisami prawa, które regulują kwestie ochrony przeciwpożarowej obiektów przemysłowych w Polsce. Zadajmy sobie pytanie, czy przepisy polskie dotyczące ochrony przeciwpożarowej nie są zbyt łagodne?

Podstawowe przepisy ochrony przeciwpożarowej w Polsce opierają się na Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351 wraz z aktami wykonawczymi. Regulują one gruntownie sposób zabezpieczenia budynków, powierzchnie dopuszczalnej strefy pożarowej i konstrukcję budynków użyteczności publicznej, na przykład szpitali, szkół, obiektów publicznych, galerii handlowych.

W tym przypadku przepisy zostały skonstruowane w taki sposób, aby zapewniały ochronę i bezpieczną ewakuację ludzi … i słusznie. Życie i zdrowie ludzkie są najważniejsze. Przy okazji niejako poziom zabezpieczeń pozwala również chronić mienie. Między innymi to z tego powodu od lat nie było w Polsce tragicznych wydarzeń w tym segmencie biznesu, a zakłady ubezpieczeń traktują te ryzyka jako pożądane w portfelu.

Wymagania dla budynków użyteczności publicznej, poza konstrukcją, dopuszczalną powierzchnią strefy pożarowej, dotyczą również innych technicznych zabezpieczeń, jak np. stałe urządzenia gaśnicze, systemy sygnalizacji pożarowej czy dźwiękowe systemy ostrzegawcze. Jednocześnie inwestorzy, najemcy lub użytkownicy tych budynków z reguły bardziej dbają o przestrzeganie przepisów prawa na etapie projektowania i użytkowania zgodnie z przeznaczeniem, z obawy o bezpieczeństwo ludzi. 

Analizując przepisy dotyczące budynków produkcyjno-magazynowych, można stwierdzić, że poziom i zakres regulacji jest ograniczony do minimum. W swej podstawie sprowadzają się do określenia powierzchni stref pożarowych i konstrukcji budynków. Już na etapie projektowania budynków produkcyjno-magazynowych powstają założenia, które jak pokazuje życie, dosyć często na etapie użytkowania nie są dotrzymywane. Właściciel lub użytkownik często przekracza projektowane obciążenie ogniowe w zakładzie, co determinuje maksymalną powierzchnię strefy pożarowej, obowiązek zapewnienia większego zaopatrzenia w wodę do zewnętrznego gaszenia pożaru oraz wpływa na konieczność wzmocnienia odporności ogniowej konstrukcji. Odpowiednie służby rzadko lub nigdy nie weryfikują tego na etapie użytkowania. Ma to natomiast miejsce podczas inżynierskich surveyów ubezpieczeniowych, po których powstaje szereg zaleceń w związku z niespełnianiem przepisów prawa w zakresie ochrony przeciwpożarowej.

W polskiej praktyce, i to w zgodzie z prawem, gdy zostanie zapewnione oddymianie w hali jednokondygnacyjnej o powierzchni powyżej 1000 m², zbudowanej z materiałów nierozprzestrzeniających ognia (NRO), to obiekt nie musi posiadać żadnej odporności ogniowej przy składowaniu po sufit palnych materiałów. Jedynym uwarunkowaniem jest nieprzekroczenie obciążenia ogniowego 500 MJ/ m², co nie jest trudne, gdy materiały nie są składowane na całej powierzchni, ponieważ obciążenie ogniowe jest liczone i uśredniane dla całego budynku, będącego jedną strefą pożarową. 

Obciążenie ogniowe (Q) to ustalona w megadżulach (MJ) średnia wartość cieplna wszystkich materiałów palnych zebranych na 1 metrze kwadratowym budynku albo w wydzielonych w nim poszczególnych strefach pożarowych.

Prawo w Polsce pozwala na budowę rozległych obiektów przemysłowych bez odporności ogniowej. Jaki poziom ochrony zapewnia to rozwiązanie? Mianowicie pod pojęciem elementów nierozprzestrzeniających ognia, o których mowa powyżej, stosowanym w przepisach, kryją się między innymi materiały budowlane, które spędzają sen z powiek większości zakładów ubezpieczeń w Polsce. Są to panele warstwowe z palnym rdzeniem ze styropianu lub pianki poliuretanowej. Podczas prób i testów w warunkach laboratoryjnych otrzymują wymagane dopuszczenia. Materiały te w warunkach pożaru, jak pokazuje doświadczenie szkodowe, zachowują się jak materiały palne, a budynki zbudowane w oparciu o konstrukcję stalową i pokryte płytami warstwowymi z palnym rdzeniem podczas pożaru składają się jak domki z kart.

Co więcej, zgodnie z przepisami wystarczy dołożyć instalację oddymiającą i można powiększyć wielkość strefy o 100 %. Powstaje wówczas rozległy powierzchniowo kompleks. To jeden z głównych powodów braku sukcesów w prowadzeniu akcji gaśniczej przez straż pożarną. Po pierwsze, dowodzący akcją nie pozwoli na wejście strażaków do takiego budynku z obawy o bezpieczeństwo ludzi. Po drugie, skuteczność prowadzenia akcji gaśniczej z zewnątrz opiera się jedynie na ochronie mienia sąsiedniego. Płonący obiekt jest skazany na całkowite zniszczenie.