Użyczenie samochodu, potocznie zwane pożyczaniem, jest dość powszechnym zjawiskiem – często pozwalamy kierować samochodem partnerowi lub partnerce, dzieciom, dalszej rodzinie, a czasem nawet znajomym czy sąsiadom. Pożyczamy auto na szybki wypad do sklepu, codzienne dojeżdżanie do pracy, wyjazd na urlop.

Jak takie zachowanie wygląda z prawnego punktu widzenia i jak się ma do ubezpieczenia OC? Kto odpowiada w sytuacji, gdy dojdzie chociażby do stłuczki bądź wypadku?

Omówimy dwie podstawowe sytuacje: gdy z samochodu na co dzień korzysta więcej osób niż tylko właściciel oraz taką, gdy dochodzi do czasowego użyczenia samochodu, np. rodzinie albo komuś innemu.

Spis treści:

1. Użyczenie samochodu, z którego na co dzień korzysta więcej osób
2. Czasowe użyczenie samochodu a ubezpieczenie OC
3. Kolizja pożyczonym samochodem
4. Jak powinna wyglądać umowa użyczenia samochodu?
5. Jakie prawa i obowiązki nakłada umowa o użyczenie samochodu na obie strony?
6. Użyczenie samochodu będącego w leasingu

Użyczenie samochodu, z którego na co dzień korzysta więcej osób

W tym przypadku nie mówimy w ogóle o umowie na użyczenie pojazdu. Po prostu z jednego auta, przypisanego do jednego właściciela, korzysta partner czy partnerka i dorosłe dzieci. Nie jest to w żaden sposób zakazane. Powszechnym jest, że rodzice pozwalają korzystać z samochodu dzieciom, które mają już prawo jazdy, ale nie posiadają własnego auta.

Dzięki temu składka OC jest niska, ponieważ auto zarejestrowane jest na rodzica, który latami gromadził zniżki za bezszkodową jazdę. Jednakże, jeśli dojdzie do zdarzenia z winy niedoświadczonego kierowcy, właściciel pojazdu straci te zniżki w jakiejś części. Co więcej, z powodu niezgłoszenia młodego kierowcy do OC ubezpieczyciel może skorzystać z rekalkulacji składki. Dlatego przed dopuszczeniem syna bądź córki do auta, warto dzieci dopisać jako współwłaścicieli pojazdu. Dzięki temu dziecko będzie zbierać własne zniżki za bezszkodową jazdę od samego początku, a nam nie będzie grozić rekalkulacja w przypadku wystąpienia zdarzenia, bo nie zatailiśmy przed ubezpieczycielem faktu, że z pojazdu korzysta ktoś jeszcze.

"Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy"^[1]. 

Czasowe użyczenie samochodu a ubezpieczenie OC

Użyczenie auta dotyczy sytuacji, gdy ktoś przez pewien czas bezpłatnie korzysta z naszego samochodu. Użyczenie samochodu osobie prywatnej regulowane jest przez art. 710 kodeksu cywilnego, który dotyczy „istoty umowy użyczenia” i określą ją następująco:

„Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy”^[1].

Użyczenie samochodu a ubezpieczenie OC – jak zatem wygląda ta kwestia? Użyczenie auta nie zwalnia nas z konieczności wykupienia ubezpieczenia OC, ponieważ OC jest ubezpieczeniem obowiązkowym dla każdego posiadacza pojazdu zarejestrowanego na terenie Polski. Jeśli dojdzie do kolizji, to z naszego OC zostanie wypłacone odszkodowanie.

Kolizja pożyczonym samochodem

Jak wygląda sytuacja, gdy sprawca wypadku nie jest właścicielem pojazdu?

Napisaliśmy już wcześniej o tym, co się dzieje, gdy młody kierowca doprowadzi do kolizji i nie był zgłoszony jako użytkownik czy współwłaściciel pojazdu. Co jeśli jednak był zgłoszony? Czy współwłaściciel traci zniżki przy kolizji spowodowanej przez drugą osobę? Tak. Jako że ubezpieczenie przypisane jest do pojazdu, a nie osoby, kolizja będzie miała wpływ na utratę bądź zmniejszenie zniżek wszystkich współwłaścicieli pojazdu.

Co w sytuacji, gdy doszło do kolizji pożyczonym samochodem bez ubezpieczenia OC?

Odszkodowanie ofierze wypłaci Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (jeśli do zdarzenia doszło w Polsce) lub Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (w przypadku zdarzenia za granicą). Jednakże każda z nich zwróci się po dokonaniu wypłaty do właściciela pojazdu i kierowcy o regres, czyli zwrot wypłaconych środków.

Kto traci zniżki – kierowca czy właściciel?

Tak naprawdę, to i jeden, i drugi, ponieważ Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny zapisze to zdarzenie zarówno w historii właściciela pojazdu, jak i kierowcy. A jeśli np. miała miejsce stłuczka autem służbowym, to czy stracimy zniżki w aucie prywatnym? Bardzo możliwe, bowiem zdarzenie to zostanie zapisane na naszym koncie w UFG. Ubezpieczyciel będzie więc mieć dostęp do tej informacji. 

Czy są takie sytuacje, gdy z tytułu ubezpieczenia OC za kolizję odpowiada tylko kierowca, a nie właściciel?

Owszem, są, jeśli np. kierowca doprowadził do kolizji w wyniku złamania prawa, umyślnego działania, był w stanie po użyciu alkoholu, uciekł z miejsca wypadku lub jeśli nie miał uprawnień do kierowania samochodem.

Jak powinna wyglądać umowa użyczenia samochodu?

Umowa użyczenia samochodu może być zawarta ustnie albo pisemnie, w formie dokumentu w dwóch egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron. Co powinna zawierać umowa użyczenia auta? Przede wszystkim powinny znaleźć się w niej informacje na temat tego, o który pojazd chodzi (marka, model, numer rejestracyjny) oraz na jaki czas obowiązuje umowa. Jeśli np. chcemy pożyczyć samochód koledze na wakacyjny wyjazd, zaznaczmy w umowie, że użyczenie kończy się z dniem powrotu z urlopu.

Umowa użyczenia pojazdu zakłada więc, że użyczenie jest bezpłatne. Jeśli za możliwość korzystania z pojazdu będziemy chcieli zapłaty, nie będzie to już użyczenie, a wynajem. Ponadto, umowa użyczenia samochodu prywatnego może być zawarta na czas określony bądź nieokreślony. Możemy także zaznaczyć w umowie sytuację, w przypadku której umowa traci moc – np. jeśli poinformujemy użytkującego, że potrzebujemy samochodu i prosimy o jego zwrot.

Jakie prawa i obowiązki nakłada umowa o użyczenie samochodu na obie strony?

Po pierwsze, użytkujący może korzystać z samochodu jedynie zgodnie z jego przeznaczeniem, np. auto osobowe nie może służyć do działalności sportowej. Jeśli w wyniku nieprawidłowego użytkowania dojdzie do zniszczenia lub utraty samochodu, odpowiada za to użytkujący.

Po drugie, użytkujący nie może użyczyć takiego samochodu kolejnej osobie. Jeśli więc zawarliśmy umowę użyczenia samochodu osobowego z siostrą, nie może ona dalej użyczyć auta osobie trzeciej, np. swojej przyjaciółce.

Po trzecie, pomimo oświadczenia o użyczeniu samochodu, nadal właściciel za nie odpowiada. Użyczający nie może więc domagać się zwrotu wartości auta, jeśli zostanie ono skradzione użytkującemu, chyba że użytkujący nie dopilnował go – np. auta nie zamknął. Wyjątek ten dotyczy także sytuacji nieodpowiedniego korzystania z pojazdu oraz użyczenia go osobie trzeciej.

Po czwarte, to użytkujący odpowiada za koszty codziennego korzystania z pojazdu (zakup paliwa, płynu do spryskiwaczy, itp.).

Użyczenie samochodu będącego w leasingu

Omówimy jeszcze możliwość, jaką daje oświadczenie o użytkowaniu samochodu za zgodą właściciela pojazdu, który jest w leasingu. Czy można użyczyć taki pojazd? Tak, ale pod pewnymi warunkami. Przede wszystkim możemy zawrzeć umowę użyczenia samochodu w leasingu, jeśli zezwalają na to Ogólne Warunki Umowy Leasingu (OWUL). Leasingodawca musi także wydać zgodę na użyczenie pojazdu w formie pisemnej. Jest to obarczone kosztami określonymi w Tabeli Opłat i Prowizji firmy leasingowej. Wynosić one mogą ok. 300 zł.

Podsumowując: o czym należy pamiętać, użyczając pojazd? Przede wszystkim zawsze warto zawrzeć umowę użyczenia pojazdu w formie pisemnej, a nie ustnej.  Nawet jeśli chodzi o użyczenie samochodu rodzinie lub bliskiemu znajomemu, to i tak rozsądniej jest jasno wyznaczyć granice odpowiedzialności. Jeśli zadbamy o tę niewielką formalność, to w razie niepomyślnych zdarzeń, takich jak otrzymanie mandatu czy spowodowanie wypadku, oszczędzi to stresu i jednej, i drugiej stronie.